تاریخ ما

چو آگاه شد دختر گژدهم

كه سالار آن انجمن گشت كم‏

زنى بود برسان گردى سوار

هميشه بجنگ اندرون نامدار

كجا نام او بود گرد آفريد

زمانه ز مادر چنين ناوريد

چنان ننگش آمد ز كار هجير

كه شد لاله رنگش بكردار قير

بپوشيد درع سواران جنگ

نبود اندر آن كار جاى درنگ‏

نهان كرد گيسو بزير زره

بزد بر سر ترگ رومى گره‏

فرود آمد از دژ بكردار شير

كمر بر ميان بادپايى بزير

بپيش سپاه اندر آمد چو گرد

چو رعد خروشان يكى ويله كرد

كه گردان كدامند و جنگ آوران

دليران و كار آزموده سران‏

چو سهراب شيراوژن او را بديد

بخنديد و لب را بدندان گزيد

چنين گفت كامد دگر باره گور

بدام خداوند شمشير و زور

بپوشيد خفتان و بر سر نهاد

يكى ترگ چينى بكردار باد

بيامد دمان پيش گرد آفريد

چو دخت كمندافگن او را بديد

كمان را بزه كرد و بگشاد بر

نبد مرغ را پيش تيرش گذر

بسهراب بر تير باران گرفت

چپ و راست جنگ سواران گرفت‏

نگه كرد سهراب و آمدش ننگ

بر آشفت و تيز اندر آمد بجنگ‏

سپر بر سر آورد و بنهاد روى

ز پيكار خون اندر آمد بجوى‏

چو سهراب را ديد گرد آفريد

كه بر سان آتش همى بر دميد

كمان بزه را بباز و فگند

سمندش بر آمد بابر بلند

سر نيزه را سوى سهراب كرد

عنان و سنان را پر از تاب كرد

بر آشفت سهراب و شد چون پلنگ

چو بد خواه او چاره‏گر بد بجنگ‏

عنان برگراييد و برگاشت اسپ

بيامد بكردار آذرگشسپ‏

زدوده سنان آنگهى در ربود

در آمد بدو هم بكردار دود

بزد بر كمربند گرد آفريد

زره بر برش يك بيك بردريد

ز زين بر گرفتش بكردار گوى

چو چوگان بزخم اندر آيد بدوى‏

چو بر زين بپيچيد گرد آفريد

يكى تيغ تيز از ميان بر كشيد

بزد نيزه او بدو نيم كرد

نشست از بر اسپ و برخاست گرد

به آورد با او بسنده نبود

بپيچيد ازو روى و برگاشت زود

سپهبد عنان اژدها را سپرد

بخشم از جهان روشنايى ببرد

چو آمد خروشان بتنگ اندرش

بجنبيد و برداشت خود از سرش‏

رها شد ز بند زره موى اوى

درفشان چو خورشيد شد روى اوى‏

بدانست سهراب كو دخترست

سر و موى او از در افسرست‏

شگفت آمدش گفت از ايران سپاه

چنين دختر آيد به آوردگاه‏

سواران جنگى بروز نبرد

همانا بابر اندر آرند گرد

ز فتراك بگشاد پيچان كمند

بينداخت و آمد ميانش ببند

بدو گفت كز من رهايى مجوى

چرا جنگ جويى تو اى ماه روى‏

نيامد بدامم بسان تو گور

ز چنگم رهايى نيابى مشور

بدانست كاويخت گرد آفريد

مر آن را جز از چاره درمان نديد

بدو روى بنمود و گفت اى دلير

ميان دليران بكردار شير

دو لشكر نظاره برين جنگ ما

برين گرز و شمشير و آهنگ ما

كنون من گشايم چنين روى و موى

سپاه تو گردد پر از گفت و گوى‏

كه با دخترى او بدشت نبرد

بدين سان بابر اندر آورد گرد

نهانى بسازيم بهتر بود

خرد داشتن كار مهتر بود

ز بهر من آهو ز هر سو مخواه

ميان دو صف بر كشيده سپاه‏

كنون لشكر و دژ بفرمان تست

نبايد برين آشتى جنگ جست‏

دژ و گنج و دژبان سراسر تراست

چو آيى بدان ساز كت دل هواست‏

چو رخساره بنمود سهراب را

ز خوشاب بگشاد عناب را

يكى بوستان بد در اندر بهشت

ببالاى او سرو دهقان نكشت‏

دو چشمش گوزن و دو ابرو كمان

تو گفتى همى بشكفد هر زمان‏

بدو گفت كاكنون ازين بر مگرد

كه ديدى مرا روزگار نبرد

برين باره دژ دل اندر مبند

كه اين نيست برتر ز ابر بلند

بپاى آورد زخم كوپال من

نراند كسى نيزه بر يال من‏

عنان را بپيچيد گرد آفريد

سمند سر افراز بر دژ كشيد

همى رفت و سهراب با او بهم

بيامد بدرگاه دژ گژدهم‏

در باره بگشاد گرد آفريد

تن خسته و بسته بر دژ كشيد

در دژ ببستند و غمگين شدند

پر از غم دل و ديده خونين شدند

ز آزار گرد آفريد و هجير

پر از درد بودند برنا و پير

بگفتند كاى نيكدل شير زن

پر از غم بد از تو دل انجمن‏

كه هم رزم جستى هم افسون و رنگ

نيامد ز كار تو بر دوده ننگ‏

بخنديد بسيار گرد آفريد

بباره بر آمد سپه بنگريد

چو سهراب را ديد بر پشت زين

چنين گفت كاى شاه تركان چين‏

چرا رنجه گشتى كنون باز گرد

هم از آمدن هم ز دشت نبرد

بخنديد و او را به افسوس گفت

كه تركان ز ايران نيابند جفت‏

چنين بود و روزى نبودت ز من

بدين درد غمگين مكن خويشتن‏

همانا كه تو خود ز تركان نه

كه جز بافرين بزرگان نه‏

بدان زور و بازوى و آن كتف و يال

ندارى كس از پهلوانان همال‏

و ليكن چو آگاهى آيد بشاه

كه آورد گردى ز توران سپاه‏

شهنشاه و رستم بجنبد ز جاى

شما با تهمتن نداريد پاى‏

نماند يكى زنده از لشكرت

ندانم چه آيد ز بد بر سرت‏

دريغ آيدم كين چنين يال و سفت

همى از پلنگان ببايد نهفت‏

ترا بهتر آيد كه فرمان كنى

رخ نامور سوى توران كنى‏

نباشى بس ايمن ببازوى خويش

خورد گاو نادان ز پهلوى خويش‏

چو بشنيد سهراب ننگ آمدش

كه آسان همى دژ بچنگ آمدش‏

بزير دژ اندر يكى جاى بود

كجا دژ بدان جاى بر پاى بود

بتاراج داد آن همه بوم و رست

بيكبارگى دست بد را بشست‏

چنين گفت كامروز بيگاه گشت

ز پيكارمان دست كوتاه گشت‏

برآرم بشبگير ازين باره گرد

ببينند آسيب روز نبرد

                                                      فردوسی توسی